Τα νοικοκυριά αναμένουν περαιτέρω μείωση του διαθέσιμου εισοδήματός τους και το λιανεμπόριο υποχώρηση της ζήτησης. Αυτό είναι το σκηνικό που διαμορφώνεται στην αγορά και που ήδη μια πρόγευση δόθηκε από τα τέλη Νοεμβρίου, αλλά και κατά την περίοδο των Χριστουγέννων όπου η αγοραστική κίνηση ήταν χαμηλότερη των προσδοκιών τόσο στο λιανεμπόριο τροφίμων όσο και στο υπόλοιπο λιανεμπόριο. Πέραν των ανατιμήσεων σε ηλεκτρικό ρεύμα και πληθώρα άλλων προϊόντων και υπηρεσιών, τη σκιά της στην αγορά ρίχνει βαριά και η πανδημία, καθώς η μετάλλαξη «Ομικρον», λόγω κυρίως της μεγάλης της διασποράς, έχει περιορίσει σημαντικά την οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα.
Τον Δεκέμβριο εκτιμάται ότι ο πληθωρισμός έκλεισε σε επίπεδα άνω του 5% (σ.σ. ανακοινώνεται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή την Πέμπτη, 13 Ιανουαρίου), από 4,8% τον Νοέμβριο, ενώ όλες οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για συνέχιση των πληθωριστικών πιέσεων τουλάχιστον μέχρι τα τέλη του πρώτου εξαμήνου 2022. Στην τελευταία ενδιάμεση έκθεσή της για τη νομισματική πολιτική η Τράπεζα της Ελλάδος επισημαίνει ότι «οι πρόσφατες αυξήσεις των τιμών αναμένεται να μετακυλιστούν στους καταναλωτές σε διάστημα λίγο μεγαλύτερο του ενός έτους», ενώ εκτιμά ότι «οι αυξήσεις των τιμών ενδεχομένως θα είναι σχετικά μεγάλες, καθώς τα τελευταία χρόνια το μέσο μέγεθος μεταβολής των τιμών είναι σημαντικά υψηλότερο».
Οι ανατιμήσεις που φέρνει το νέο έτος αφορούν σειρά βασικών ειδών σούπερ μάρκετ, ενώ σε κάποια από αυτά είχαν γίνει ήδη ανατιμήσεις τους προηγούμενους μήνες. Σύμφωνα με στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η «Κ», από τους τιμοκαταλόγους που έχουν στείλει οι προμηθευτές στις αλυσίδες σούπερ μάρκετ αναμένονται ανατιμήσεις στις ακόλουθες κατηγορίες προϊόντων: άλευρα, τυροκομικά, αλλαντικά, βούτυρα-μαργαρίνες, γαλακτοκομικά, δημητριακά, ζυμαρικά, καφές, ζάχαρη, ελαιόλαδο, ροφήματα και σιρόπια για ροφήματα, σοκολατοειδή-γκοφρέτες, είδη ζαχαροπλαστικής, τοματικά-κονσέρβες, αρτοσκευάσματα-φρυγανιές-τρίμμα φρυγανιάς-παξιμάδια, αυγά, βελτιωτικά γεύσης (ξίδι – αρτύματα λεμονιού), κατεψυγμένα αλιεύματα, κατεψυγμένες ζύμες, κατεψυγμένα λαχανικά, κατεψυγμένες πατάτες, σακούλες απορριμμάτων, χαρτί υγείας-χαρτί κουζίνας-χαρτοπετσέτες και απορρυπαντικά.
Οι ανατιμήσεις στα προϊόντα αυτά αναμένεται να περάσουν σταδιακά στην κατανάλωση έως τα μέσα Ιανουαρίου. Σε ορισμένες δε περιπτώσεις πρόκειται για αυξήσεις σε διψήφιο ποσοστό, ενώ υπάρχουν κατηγορίες στις οποίες έχουν γίνει και τους προηγούμενους μήνες άλλες ανατιμήσεις και συγκεκριμένα στο ελαιόλαδο, στον καφέ, στα άλευρα, στα ζυμαρικά, στα γαλακτοκομικά, στα τυροκομικά, στα απορρυπαντικά.
Η αποκλιμάκωση των τιμών κάθε άλλο παρά ορατή είναι, δεδομένου ότι η ρευστότητα εξακολουθεί να χαρακτηρίζει την αγορά του ηλεκτρισμού και του φυσικού αερίου, με συνέπεια ακόμη και όταν καταγράφονται κάποιες μειώσεις στις τιμές τους, αυτές να μην έχουν διάρκεια. Την ίδια ώρα σε υψηλά επίπεδα παραμένουν οι τιμές σε σειρά πρώτων υλών, όπως του αλουμινίου (44% πάνω σε σύγκριση με τις αρχές Ιανουαρίου 2021), του κασσίτερου (86,55% πάνω), του κοβαλτίου το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως στις μπαταρίες (93% πάνω). Σε υψηλά επίπεδα παραμένουν επίσης οι τιμές των πρώτων υλών φυτικής και ζωικής παραγωγής, όπως της σόγιας, του καφέ, του βάμβακος, της ξυλείας, κάτι που σημαίνει ότι για πολύ καιρό ακόμη τα νέα συμβόλαια για προμήθειες σε πρώτες ύλες που θα κλείνουν οι μεταποιητικές μονάδες θα είναι σε τιμές πολύ υψηλότερες από αυτές των παλαιών συμβολαίων, με το αυξημένο κόστος να μετακυλίεται –αν όχι όλο, σημαντικό μέρος του– στις τιμές καταναλωτή.
Ενδεικτικά της έντασης των αυξήσεων στις τιμές των βασικών προϊόντων φυτικής και ζωικής παραγωγής, προϊόντων που αποτελούν τις πλέον σημαντικές πρώτες ύλες για την παγκόσμια βιομηχανία τροφίμων, είναι τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO). Ο δείκτης τιμών τροφίμων του FAO σημείωσε το 2021 ρεκόρ δεκαετίας, καθώς διαμορφώθηκε σε ετήσια βάση στις 125,7 μονάδες, στο υψηλότερο επίπεδο από το 2011 όταν είχε διαμορφωθεί στις 131,9 μονάδες. Ο εν λόγω δείκτης στη διάρκεια της περιόδου 2015-2020 βρισκόταν σταθερά κάτω από τις 100 μονάδες, ενώ το 2020 είχε διαμορφωθεί στις 98,1 μονάδες και το 2019 στις 95,1 μονάδες.
Τον Δεκέμβριο του 2021 καταγράφηκε μια μικρή αποκλιμάκωση, της τάξης των 1,2 μονάδων σε σύγκριση με τον Νοέμβριο του 2021, όμως ο δείκτης παρέμεινε σε επίπεδα υψηλότερα κατά 23,1% σε σύγκριση με τον Δεκέμβριο του 2020. Αν και υπήρξε μικρή διόρθωση των τιμών στα δημητριακά, καθώς ξεκίνησε η συγκομιδή στο νότιο ημισφαίριο, υπάρχουν σημαντικές ανησυχίες για την παραγωγή καλαμποκιού, λόγω της ισχυρής ζήτησης, αλλά και των φόβων για ξηρασία στη Βραζιλία. Παρά τη μικρή αποκλιμάκωση των τιμών στο σιτάρι, αυτές το 2021 έκλεισαν σε επίπεδα 31% υψηλότερα σε σύγκριση με το 2020.
Σε επίπεδα υψηλότερα κατά 30% έκλεισαν και οι τιμές της ζάχαρης, με τη μικρή αποκλιμάκωση που καταγράφηκε στα τέλη του έτους να αποδίδεται στις εκτιμήσεις ότι η διασπορά της μετάλλαξης «Ομικρον» θα προκαλέσει μείωση της κατανάλωσης. Την ίδια ώρα οι τιμές των γαλακτοκομικών εξακολουθούν να αυξάνονται, με τον σχετικό δείκτη του FAO να διαμορφώνεται σε επίπεδα υψηλότερα κατά 17,4% σε σύγκριση με τον Δεκέμβριο του 2020. Η αύξηση των τιμών στην εν λόγω κατηγορία προϊόντων αποδίδεται κυρίως στη χαμηλότερη από την προσδοκώμενη παραγωγή στη Δυτική Ευρώπη και την Ωκεανία.
«Αν και φυσιολογικά οι υψηλές τιμές των προϊόντων αναμένεται ότι θα προκαλέσουν αύξηση της παραγωγής, το υψηλό κόστος εισροών, η συνεχιζόμενη πανδημία και οι αβέβαιες κλιματικές συνθήκες αφήνουν πολύ μικρά περιθώρια αισιοδοξίας για επιστροφή σε πιο σταθερές συνθήκες αγοράς το 2022», εκτίμησε ο επικεφαλής οικονομολόγος του FAO, Αμπντολρεζά Αμπασιάν. Κάθε άλλο παρά ενθαρρυντικά είναι, τέλος, τα στοιχεία που αφορούν τα ναύλα για τα εμπορευματοκιβώτια. Ο παγκόσμιος δείκτης μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων του εξειδικευμένου οίκου Drewry’s διαμορφώθηκε την εβδομάδα που ολοκληρώθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2022 σε 9.408,81 δολάρια (για το κοντέινερ 40 ποδών), τιμή υψηλότερη κατά 1,1% σε σύγκριση με μία εβδομάδα πριν και 80% υψηλότερη σε σύγκριση με έναν χρόνο πριν. Ο οίκος μάλιστα αναμένει περαιτέρω αύξηση των ναύλων τις επόμενες εβδομάδες λόγω των πρόσθετων δυσλειτουργιών που αναμένεται να προκαλέσει η κινεζική πρωτοχρονιά (1η Φεβρουαρίου 2022).
Εντονότερη ήταν η υποχώρηση της κίνησης στην αγορά την εβδομάδα πριν από την Πρωτοχρονιά, καθώς η επίσπευση της εφαρμογής των αυστηρότερων μέτρων στους τομείς της διασκέδασης και της εστίασης είχε σοβαρές επιπτώσεις και στο λιανεμπόριο.
