Είναι αξιοθαύμαστος ο ρυθμός με τον οποίο αλλάζουν τα δεδομένα στην αγορά εργασίας. Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις, οι οικονομικές συνθήκες, η παγκοσμιοποίηση έχουν συμβάλει στη διαμόρφωση ενός νέου περιβάλλοντος εργασίας. Μέσα σε αυτό νέες δομές, μοντέλα και θέσεις εργασίας εισάγονται τα οποία:

• αλλάζουν τον τρόπο που οι υποψήφιοι εργάζονται, συνεργάζονται και επιχειρούν,
• επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να προσαρμόζουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητά τους,

• συνοδεύονται από νέες απαιτήσεις σε γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες.

Ο μετασχηματισμός της αγοράς εργασίας έχει επιφέρει και αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οι εργοδότες σήμερα προσελκύουν, αξιολογούν και επιλέγουν ταλέντα, ακόμη μάλιστα και στην ίδια την έννοια του «ταλέντου». Οι επιχειρήσεις σήμερα, ολοένα και περισσότερο, χρειάζονται εργαζόμενους με υψηλή εξειδίκευση, ανεπτυγμένες προσωπικές, τεχνολογικές και ψηφιακές δεξιότητες, και ισχυρή τη θέληση και δυνατότητα μάθησης. «Η παγκόσμια οικονομία δε σε πληρώνει πλέον για αυτά που ξέρεις. Η Google ξέρει τα πάντα. Η παγκόσμια οικονομία σε πληρώνει για το τι μπορείς να κάνεις με αυτά που ξέρεις», Andreas Schleicher, Διευθυντής Εκπαίδευσης και Δεξιοτήτων του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD)».

Στον πυρήνα της συζήτησης αυτής δεν βρίσκονται μόνο οι τεχνικές δεξιότητες που έπαιζαν μεγάλο ρόλο μέχρι σήμερα, αλλά περισσότερο οι προσωπικές, κοινωνικές, ψηφιακές, τεχνολογικές δεξιότητες που αποτελούν στις μέρες μας στοιχείο διαφοροποίησης, αλλά και βασική προϋπόθεση για την ευθυγράμμιση του εργατικού δυναμικού με τις εξελίξεις.

Οι δεξιότητες με την μεγαλύτερη ζήτηση στο μέλλον

Η έκθεση «The Future of Jobs» που διεξήχθη για λογαριασμό του World Economic Forum κατέδειξε τις αλλαγές που επιφέρει η «4η Βιομηχανική Επανάσταση» (νανοτεχνολογία, τεχνητή νοημοσύνη, 3D εκτύπωση, βιοτεχνολογία, γενετική, ρομποτική), όχι μόνο στα επιχειρησιακά μοντέλα, αλλά και στην αγορά εργασίας γενικότερα, προβλέποντας ταυτόχρονα μεγάλες αλλαγές στις ικανότητες και δεξιότητες που θα απαιτούνται στο μέλλον, προκειμένου κανείς να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις του εργασιακού περιβάλλοντος.

Οι ικανότητες και δεξιότητες που θα έχουν τη μεγαλύτερη ζήτηση μέχρι το 2020 είναι:

• Ικανότητα επίλυσης σύνθετων προβλημάτων,
• Κριτική σκέψη,
• Δημιουργικότητα,
• Ικανότητα διαχείρισης ανθρώπων,
• Συνεργασία,
• Συναισθηματική νοημοσύνη,
• Κρίση και δυνατότητα λήψης αποφάσεων,
• Προσανατολισμός στις υπηρεσίες,
• Διαπραγματευτικές ικανότητες,
• Γνωστική Ευελιξία.

Σύμφωνα με την ίδια έκθεση, κατά μέσο όρο, μέχρι το 2020, το 1/3 των βασικών δεξιοτήτων που θα απαιτούνται, δεν θεωρούνται σήμερα ως βασικές. Ως εκ τούτου, ο καθένας από εμάς είναι απαραίτητο να αφουγκράζεται τις αλλαγές που συντελούνται στον τομέα της εργασίας, τις νέες τάσεις που διαφαίνονται στον κλάδο και στο αντικείμενο της εργασίας του, και να επιδεικνύει «ευκινησία μάθησης», να είναι πρόθυμος δηλαδή να μαθαίνει συνεχώς, ώστε να προσαρμόζεται στις εκάστοτε ανάγκες, να ξεμαθαίνει και να ξαναμαθαίνει.

Η ανάγκη απόκτησης και ενίσχυσης δεξιοτήτων στην Ελλάδα

Η Ελλάδα κατατάσσεται στις χώρες με υψηλά ποσοστά ενηλίκων και εργαζομένων με χαμηλές δεξιότητες. Οι Έλληνες ενήλικοι βρίσκονται χαμηλά στην κατάταξη των χωρών του ΟΟΣΑ στις

• γραμματικές δεξιότητες,
• δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων,
• μαθηματικές δεξιότητες,
• διοικητικές και επικοινωνιακές δεξιότητες,
• οργανωτικές δεξιότητες,
• δεξιότητες στον τομέα των τεχνολογιών, πληροφορικής, τηλεπικοινωνιών, φυσικών επιστημών.

Διαθέτουν ωστόσο υψηλές δεξιότητες μάρκετινγκ και λογιστικής, σχετικά καλές επιδόσεις στην εκμάθηση ξένων γλωσσών, και εμφανίζονται πρόθυμοι να μάθουν και να αποκτήσουν νέες δεξιότητες.

Η «έλλειψη δεξιοτήτων» δεν αποτελεί μόνο συμπέρασμα στατιστικών ερευνών, αλλά αναδεικνύεται καθημερινά και από τους εργοδότες ως ένας από τους βασικούς λόγους δυσκολίας κάλυψης των ανοιχτών τους θέσεων. Η απόκτησή τους λοιπόν θα πρέπει να αποτελεί:

• για τους υποψηφίους, βασική προϋπόθεση για την ενίσχυση του προφίλ τους και την διαφοροποίησή τους, καθώς και εισιτήριο εισόδου τους στην αγορά εργασίας
• και για τους ήδη εργαζομένους, εισιτήριο για την επαγγελματική τους εξέλιξη και την διεκδίκηση ποιοτικότερων ευκαιριών απασχόλησης.

Οι δεξιότητες ως αναπτυξιακή προϋπόθεση και οι τρόποι απόκτησής τους

Σε μια ανταγωνιστική αγορά εργασίας, στην οποία κατά μέσο όρο 50 άνεργοι αντιστοιχούν σε κάθε κενή θέση εργασίας, οι υποψήφιοι πρέπει να επιδιώκουν την καλύτερη δυνατή ενημέρωση και δικτύωση, προκειμένου να αντιληφθούν ποιες είναι οι τάσεις στην αγορά εργασίας, οι νέες ανάγκες των εργοδοτών, οι γνώσεις-ικανότητες- δεξιότητες που κάνουν τη διαφορά, αλλά και οι τρόποι απόκτησής τους, ώστε να αυξήσουν τις πιθανότητες διεκδίκησης των θέσεων που τους ενδιαφέρουν.

Κατά τη διαδικασία αναζήτησης εργασίας και καλύτερης δυνατής προετοιμασίας για το μέλλον, είναι πολύ σημαντικό οι υποψήφιοι:

• να διαβάζουν τις αγγελίες των εταιρειών στον κλάδο που τους ενδιαφέρει, ώστε να είναι ενήμεροι σχετικά με το τι ζητά η αγορά και να προετοιμάζονται κατάλληλα για τη διεκδίκηση των ευκαιριών απασχόλησης στις οποίες στοχεύουν (μέσω της σωστής διαμόρφωσης του βιογραφικού τους, αλλά και της προετοιμασίας τους για την συνέντευξη που θα ακολουθήσει),
• να εντοπίζουν τις ευκαιρίες εκπαίδευσης, επανεκπαίδευσης ή εξειδίκευσης που θα διευρύνουν τις επαγγελματικές τους επιλογές και θα αυξήσουν τις πιθανότητες πρόσληψής τους. Η ενίσχυση της απασχόλησης των υποψηφίων μάλιστα, ειδικά στον χώρο της Πληροφορικής, μέσω της εκπαίδευσής τους στις πιο διαδεδομένες γλώσσες προγραμματισμού που ζητά η αγορά σήμερα, της ανάπτυξης των απαραίτητων δεξιοτήτων, και της σύνδεσής τους με εταιρείες του κλάδου που αναζητούν νέα στελέχη.
• Να εντοπίζουν τις προσωπικές δεξιότητες στις οποίες δίνουν έμφαση οι εργοδότες και να αναζητούν τρόπους για να τις ενισχύσουν, μέσω:

– συνεχούς εκπαίδευσης και κατάρτισης,

– χρήσης ψηφιακών πλατφόρμων μάθησης,

– αξιοποίησης κάθε ευκαιρίας απόκτησης εργασιακής εμπειρίας (π.χ. μέσω προγραμμάτων πρακτικής άσκησης, μαθητείας ή ειδικών προγραμμάτων απασχόλησης του ΟΑΕΔ),

– αξιοποίησης κάθε ευκαιρίας δραστηριοποίησης σε οργανισμούς (π.χ. εθελοντικούς, επαγγελματικής δικτύωσης), συμμετοχής σε ομαδικά project, συμμετοχής σε συνέδρια,

– συμμετοχής σε προγράμματα που έχουν ως στόχο την ενίσχυση της απασχόλησης μέσω της εκπαίδευσης, ενδυνάμωσης και διασύνδεσης των νέων με την αγορά εργασίας, όπως το «ReGeneration» και το «Youth Empowered», τα οποία και εστιάζουν σημαντικά στην ανάπτυξη προσωπικών δεξιοτήτων των υποψηφίων.

Τέλος, η ανάπτυξη των δεξιοτήτων φυσικά δεν πρέπει να είναι μόνο επιδίωξη των ίδιων των υποψηφίων, αλλά και των ίδιων των επιχειρήσεων, καθώς και μέρος ενός συνολικού πλάνου των ίδιων των χωρών, οι οποίες μέσω του συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης που προσφέρουν, θα πρέπει να είναι σε θέση να βελτιώνουν την ανταγωνιστικότητα του εργατικού τους δυναμικού, βοηθώντας όσους κάνουν την είσοδό τους στην αγορά εργασίας, εξειδικεύοντας την ίδια την οικονομία στους πιο προηγμένους τεχνολογικά κλάδους και βελτιώνοντας τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της χώρας.