Σύμφωνα με το κείμενο του νομοσχεδίου «Συνταξιοδοτικές διατάξεις δημοσίου και τροποποίηση διατάξεων του ν.4387/2016, μέτρα εφαρμογής των δημοσιονομικών στόχων και μεταρρυθμίσεων, μέτρα κοινωνικής στήριξης και εργασιακές ρυθμίσεις, Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2018-2021 και λοιπές διατάξεις», η επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων παραπέμπεται στο απώτερο μέλλον ενώ προβλέπονται αλλαγές σε ομαδικές απολύσεις και στο καθεστώς κήρυξης των απεργιών.

Η νέα νομοθεσία διασφαλίζει ότι οι μεταρρυθμίσεις του 2011 για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις θα παραμείνουν σε ισχύ έως το τέλος του προγράμματος. Η άρση της επεκτασιμότητας και της αρχής της ευνοϊκότερης ρύθμισης των συλλογικών συμβάσεων παραμένουν.

Αντιθέτως για το καθεστώς των ομαδικών απολύσεων προβλέπεται η τροποποίηση της νομοθεσίας προκειμένου να αντικατασταθεί το σημερινό πλαίσιο με μία διαδικασία προειδοποίησης έως τριών μηνών. Για τις ομαδικές απολύσεις, προβλέπεται η κατάργηση της προέγκρισης όχι μόνο για τον εκάστοτε υπουργό Εργασίας (υπουργικό βέτο) αλλά και για το Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας (ΑΣΕ), το οποίο πλέον θα ελέγχει το «σύννομο» της διαδικασίας.

Για τις ομαδικές απολύσεις τις αποφάσεις θα λαμβάνει τα Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας που θα ελέγχει μόνο τη νομιμότητα της απόφασης. Θα προηγείται διαβούλευση 30 ημερών με τους εκπροσώπους των εργαζομένων. Το όριο των ομαδικών απολύσεων δεν αλλάζει, δηλαδή παραμένει στους: 6 εργαζομένους για επιχειρήσεις με 20 έως 150 εργαζομένους και στο 5% του προσωπικού μηνιαίως με όρια τους 30 εργαζομένους για επιχειρήσεις με προσωπικό 150 εργαζομένους και άνω.

Για τις απεργίες προβλέπεται μια ταχεία δικαστική διαδικασία (fast track) για να κρίνει τη νομιμότητά τους. Δηλαδή με την ίδια δικαστική διαδικασία που κρίνεται μια απεργία παράνομη και καταχρηστική θα κρίνεται στο εξής και η νομιμότητα τυχόν διαφορών που προκύπτουν σε περιπτώσεις απεργιών. Οι μη απεργοί δεν θα πληρώνονται εάν δεν μπορούν να συνεχίσουν να εργάζονται εξαιτίας μιας απεργίας που βρίσκεται σε εξέλιξη στην επιχείρηση.

Ταυτοχρόνως παραμένει ανοιχτή η διαδικασία αλλαγών στον συνδικαλιστικό νόμο 1264/1982, η οποία θα γίνει ύστερα από διαβούλευση με κοινωνικούς εταίρους. Οι αλλαγές στον συνδικαλιστικό νόμο θα αφορούν τον τρόπο κήρυξης της απεργίας (50% + 1 της γενικής συνέλευσης) στα πρωτοβάθμια σωματεία, αλλά και την προστασία των συνδικαλιστικών στελεχών. Δηλαδή τον περιορισμό του αριθμού των συνδικαλιστικών αδειών που προβλέπει ο νόμος 1264/1982, όπως και την αναθεώρηση των λόγων απόλυσης των συνδικαλιστών, με τη διεύρυνση της λίστας που προβλέπει ο σχετικός νόμος.

Η Αιτιολογική Έκθεση του Πολυνομοσχεδίου για:

Ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις

Ο νόμος 1876/1990 (Α’ 27) ρύθμιζε το ζήτημα της συρροής συλλογικών συμβάσεων εργασίας με τις διατάξεις του άρθρου 10, όπου και προβλεπόταν ότι εφόσον μια εργασιακή σχέση εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής περισσότερων συλλογικών συμβάσεων εφαρμόζεται εκείνη, η οποία είναι πιο ευνοϊκή για τον εργαζόμενο. Με την παρ. 5 του άρθρου 37 του ν. 4024/2011 (Α’ 226) προβλέφθηκε ότι όσο διαρκεί η εφαρμογή του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ) η επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση εργασίας υπερισχύει σε περίπτωση συρροής με κλαδική συλλογική σύμβαση εργασίας και πάντως δεν επιτρέπεται να περιέχει όρους εργασίας δυσμενέστερους για τους εργαζόμενους από τους όρους εργασίας εθνικών συλλογικών συμβάσεων. Με τη ρύθμιση αυτή η αρχή της ειδικότητας κατέστη κεντρικής σημασίας στη συρροή των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Περαιτέρω στις παραγράφους 2 και 3 του άρθρου 11 του ν. 1876/1990 (Α’ 27) προβλεπόταν η δυνατότητα επέκτασης και κήρυξης γενικώς υποχρεωτικών των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας, που καλύπτουν το 51% των εργαζομένων του κλάδου. Με την παράγραφο 6 του άρθρου 37 του ν. 4024/2011 (Α’ 226) προβλέφθηκε η αναστολή της αρχής της επεκτασιμότητας όσο διαρκεί η εφαρμογή του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ). Υπό το ισχύον πλαίσιο οι αρχές της ευνοϊκότερης ρύθμισης και της επεκτασιμότητας βρίσκονται σε επ’ αόριστον αναστολή, καθώς αυτή συνδέεται με την εφαρμογή του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ). Ειδικότερα, το ΜΠΔΣ δεν σχετίζεται με τα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής και τις σχετικές δεσμεύσεις που ανέλαβε η Ελληνική Δημοκρατία στο πλαίσιο αυτών. Η έγκριση ΜΠΔΣ αποτελεί ενωσιακή υποχρέωση βάσει της Οδηγίας 2011/85. Ζητήματα που αφορούν στο περιεχόμενο, τη σύνταξη και την ψήφιση του ΜΠΔΣ εξειδικεύονται στα άρθρα 43-48 του ν. 4270/2014 (Α’ 143) (προηγουμένως στα άρθρα 2 και 6Α-6Γ του ν. 2362/1995 (Α’ 247), όπως τροποποιήθηκε με το ν. 3871/2010 (Α’ 141)). Με την προτεινόμενη διάταξη, η αναστολή των αρχών της επεκτασιμότητας και της ευνοϊκότερης ρύθμισης αποσυνδέεται από το ΜΠΔΣ, καθώς προβλέπεται πως αυτή θα ισχύσει έως την ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής, δηλαδή έως την 20.8.2018. Επομένως από την 21.8.2018 το θεσμικό πλαίσιο των συλλογικών  διαπραγματεύσεων επανέρχεται στο καθεστώς που όριζε ο ν. 1876/1990 (Α’ 27) πριν την παρέμβαση των διατάξεων του ν. 4024/2011(Α’ 226).

Έλεγχος ομαδικών απολύσεων

Η προτεινόμενη διάταξη, λαμβάνοντας υπόψη και την πρόσφατη απόφαση του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκής Ένωσης (Δ.Ε.Ε.), «Ανώνυμη Γενική Εταιρία Τσιμέντων Ηρακλής (ΑΓΕΤ Ηρακλής) κατά Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης», C-201/15 της 21ης Δεκεμβρίου 2016, τροποποιεί το νομοθετικό πλαίσιο ελέγχου των ομαδικών απολύσεων προς το σκοπό εναρμόνισης του εθνικού δικαίου με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα, εισάγονται παρεμβάσεις στο στάδιο πληροφόρησης και διαβούλευσης του εργοδότη με τους εκπροσώπους των εργαζομένων, καθώς και στο αρμόδιο διοικητικό όργανο για την κοινοποίηση εγγράφων και τον έλεγχο των σχεδιαζόμενων απολύσεων

Στο πλαίσιο αυτό, με την παρ. 1, προστίθεται η προσκόμιση κοινωνικού πλάνου, δηλαδή, προτεινόμενων μέτρων άμβλυνσης των επιπτώσεων της απόλυσης. Επιπροσθέτως, με την παρ. 3, η προθεσμία για τις διαβουλεύσεις μεταξύ εργοδότη και εκπροσώπων των εργαζομένων αυξάνεται σε τριάντα (30) ημέρες προς το σκοπό εξεύρεσης συναινετικής λύσης. Όσον αφορά στο αρμόδιο διοικητικό όργανο, η αρμοδιότητα μετατίθεται από τον Υπουργό ή το Νομάρχη στο Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας (Α.Σ.Ε.), τόσο ως προς την κοινοποίηση των σχετικών εγγράφων κατά το στάδιο των διαβουλεύσεων (βλ. παρ. 2) όσο και ως την κοινοποίηση του πρακτικού των διαβουλεύσεων και τη διενέργεια του ελέγχου των σχεδιαζόμενων απολύσεων (βλ. παρ. 3). Προς το σκοπό αυτό, με τις παρ. 5-6, δημιουργείται ειδικό Τμήμα Ελέγχου Ομαδικών Απολύσεων με ισομερή εκπροσώπηση μεταξύ κράτους, εργαζομένων και εργοδοτών. Το Α.Σ.Ε. αποτελεί όργανο του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και κρίνεται κατ’ εξοχήν κατάλληλο για τον έλεγχο σχεδιαζόμενων απολύσεων. Ταυτόχρονα, λόγω της ιδιαίτερης σημασίας της διαδικασίας ελέγχου, προβλέπεται ειδική σύνθεση με ενισχυμένη εκπροσώπηση τόσο του κράτους όσο και εκπροσώπων εργαζομένων και εργοδοτών.

Ο έλεγχος που διενεργείται από το Α.Σ.Ε., σύμφωνα με την παρ. 3, στηρίζεται σε συγκεκριμένα κριτήρια τα οποία καθορίζονται, αλλά και εξειδικεύονται με την προτεινόμενη διάταξη. Με τον τρόπο αυτό, εναρμονίζεται η ελληνική νομοθεσία με την αντίστοιχη ενωσιακή και με τις επιταγές της προαναφερθείσας απόφασης του ΔΕΕ. Η μη προσφυγή του εργοδότη στο Α.Σ.Ε. συνεπάγεται την ακυρότητα των απολύσεων, ενώ η αρνητική αιτιολογημένη απόφαση του Α.Σ.Ε., λόγω μη πλήρωσης των σχετικών προϋποθέσεων, συνιστά τεκμήριο ακυρότητας των απολύσεων σε περίπτωση προσφυγής των απολυόμενων στα πολιτικά δικαστήρια.

Άρθρο 18

Με την προτεινόμενη διάταξη του άρθρου 18 εισάγονται προσθήκες στους περιοριστικά αναφερόμενους λόγους καταγγελίας της σχέσης εργασίας των προσώπων που προστατεύονται σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 1264/1982 (Α’ 79). Πρώτον, με την παρ. 1, προστίθεται, ως λόγος καταγγελίας, η τέλεση κλοπής ή υπεξαίρεσης σε βάρος του εργοδότη ή του εκπροσώπου του, καθώς κρίνεται πως ο σκοπός του προστατευτικού πλαισίου του άρθρου 14 δεν συνίσταται στην προστασία των εν λόγω προσώπων σε περιπτώσεις τέλεσης εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας.

Δεύτερον, με την παρ. 2, προστίθεται, ως λόγος καταγγελίας, η αδικαιολόγητη απουσία του εργαζομένου από την εργασία του για διάστημα μεγαλύτερο των επτά (7) ημερών. Ο συγκεκριμένος λόγος είχε προβλεφθεί αρχικώς στο ν. 1264/1982, ωστόσο, με το άρθρο 1 του ν. 1915/1990 (Α’ 186), εισήχθη τροποποίηση της εν λόγω διάταξης. Στη συνέχεια, το άρθρο 1 του ν. 1915/1990 καταργήθηκε με το άρθρο 10 του ν. 2224/1994 (Α’ 112). Κατά μία άποψη, με την κατάργηση του άρθρου 1 του ν. 1915/1990 επανήλθε σε ισχύ η περ. ε’, όπως ίσχυε πριν την αντικατάστασή της από αυτό. Κατά την αντίθετη άποψη, όμως, αφού ο νομοθέτης δεν επανέφερε ρητώς την περ. ε’, αυτή καταργήθηκε και ως προς την προϊσχύσασα μορφή. Με την προτεινόμενη διάταξη, επιλύεται η διχογνωμία που είχε προκύψει από την ασαφή ρύθμιση του εν λόγω ζητήματος.

Συνδικαλιστικές άδειες

Με την προτεινόμενη διάταξη ενοποιείται το θεσμικό πλαίσιο συνδικαλιστικών αδειών που έως τώρα ρυθμιζόταν από διαφορετικά νομοθετήματα προκαλώντας νομικές ασάφειες μέσω αντιφατικών ή αλληλοεπικαλυπτόμενων ρυθμίσεων. Ειδικότερα, σύμφωνα με το ισχύον πλαίσιο, οι άδειες άνευ αποδοχών καθορίζονται από το ν. 1264/1982, ενώ οι άδειες μετ’ αποδοχών ρυθμίζονται με το ν. 2224/1994. Η ως άνω πολυνομία δημιουργεί σειρά ερμηνευτικών προβλημάτων ειδικά όσον αφορά στις τριτοβάθμιες οργανώσεις, όπου οι ανωτέρω νόμοι αναφέρονται σε διαφορετικά όργανα (Διοικητικό Συμβούλιο, Εκτελεστική Επιτροπή), αλλά και αναφορικά με τις δευτεροβάθμιες όπου οι ημέρες αδειών αλληλοεπικαλύπτονται, ενώ παράλληλα το κριτήριο της αντιπρόσωπευτικότητας αναλύεται με διαφορετικό τρόπο. Με την προτεινόμενη ρύθμιση δημιουργείται ένα ενιαίο πλαίσιο που ρυθμίζει με ενιαίο τρόπο τις άδειες άνευ και μετ’ αποδοχών για τα διαφορετικά επίπεδα συνδικαλιστικών οργανώσεων και καλύπτει τους εργαζόμενους του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα.