Η συνταγματική πρόβλεψη υπάρχει, μάλιστα ψηφίστηκε στην αναθεώρηση του 2019, με τελική συμφωνία και της αντιπολίτευσης αλλά και της νυν κυβέρνησης. Τότε γιατί δεν γίνεται πράξη η πρώτη ψήφιση νόμου με πρόταση του λαού; Αυτό είναι το ερώτημα που τίθεται τις τελευταίες μέρες, με αφορμή την τραγωδία στα Τέμπη, η οποία προκάλεσε ένα ψήφισμα με υπογραφές πάνω 1,3 εκατομμύριο για την απόδοση δικαιοσύνης στα θύματα του σιδηροδρομικού δυστυχήματος. Μέσα στο ψήφισμα τα βασικά αιτήματα είναι το θέμα της αλλαγής διατάξεων του νόμου περί ευθύνης υπουργών, καθώς και του άρθρου για τη βουλευτική ασυλία.

Το ερώτημα λοιπόν είναι δυνατόν να συμβεί;

Η αλλαγή του Συντάγματος

Τον Νοέμβριο του 2019, στην αναθεώρηση του Συντάγματος, σχεδόν έναν αιώνα μετά την πρώτη φορά που διατυπώθηκε τέτοιο αίτημα, στο άρθρο 73 παρ. 6 του συντάγματος προβλέφθηκε σχετική διάταξη που δίνει στον λαό το δικαίωμα να εισηγείται νόμους προς ψήφιση:

Τι προβλέπει το νέο άρθρο 73 παρ. 6

Έτσι το νέο άρθρο 73 παρ. 6 προβλέπει ότι ο λαός εν στενή εννοία διαθέτει το δικαίωμα νομοθετικής πρωτοβουλίας, εφόσον αρχικά συγκεντρωθεί ένας αρκετά υψηλός αριθμός υπογραφών (500.000).

«…Με υπογραφή πεντακοσίων χιλιάδων πολιτών που έχουν δικαίωμα ψήφου, μπορούν να κατατίθενται έως δύο ανά κοινοβουλευτική περίοδο προτάσεις νόμων στη Βουλή, οι οποίες με απόφαση του Προέδρου της παραπέμπονται στην οικεία κοινοβουλευτική επιτροπή προς επεξεργασία και εν συνεχεία εισάγονται υποχρεωτικά προς συζήτηση και ψήφιση στην Ολομέλεια του Σώματος. Οι προτάσεις νόμων του προηγούμενου εδαφίου δεν μπορεί να αφορούν θέματα δημοσιονομικά, εξωτερικής πολιτικής και εθνικής άμυνας. Νόμος ορίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις εφαρμογής της παρούσας παραγράφου”.

Για να ενεργοποιηθεί όμως η συνταγματική πρόβλεψη θα πρέπει να υπάρξει ψήφιση του εφαρμοστικού νόμου: «..Νόμος ορίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις εφαρμογής της παρούσας παραγράφου”, αναφέρει το Σύνταγμα. Πέντε χρόνια μετά ο εφαρμοστικός νόμος για να ασκήσουν οι πολίτες το δικαίωμα που τους δίνει το αναθεωρημένο άρθρο 73 του Συντάγματος, δεν έχει ψηφιστεί!

Μπορεί;

Η κυβέρνηση έχει πει πως θα φέρει τον σχετικό εφαρμοστικό νόμο όμως σύμφωνα με τον υπουργό Μάκη Βορίδη το ψήφισμα έχει στο επίκεντρό του την κατάργηση των διατάξεων για την ευθύνη των υπουργών και τη βουλευτική ασυλία, επισημαίνοντας ότι «αυτά είναι ζητήματα της αναθεώρησης του Συντάγματος, και δεν αφορούν πρωτοβουλίες νόμων» […].

Απαντώντας πρόσφατα ο κ. Βορίδης σε σχετική ερώτηση που κατέθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ, επεσήμανε ότι ενδεχομένως θα υπήρχε μια σκέψη μήπως μπορεί να αναθεωρήσει το νόμο περί ευθύνης υπουργών, αλλά όχι βέβαια στην κατεύθυνση που να εξαλειφθεί η ποινική αρμοδιότητα της Βουλής. Ο υπουργός εξήγησε ότι ο νόμος περί ευθύνης υπουργών είναι εκτελεστικός του άρθρου 86 του Συντάγματος (σ.σ. «Μόνο η Βουλή έχει την αρμοδιότητα να ασκεί δίωξη κατά όσων διατελούν ή διετέλεσαν μέλη της Κυβέρνησης ή υφυπουργοί για ποινικά αδικήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, όπως νόμος ορίζει).

Σημείωσε επίσης ότι ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, ως πλειοψηφία στην προτείνουσα Βουλή της τελευταίας διαδικασίας αναθεώρησης, δεν πρότεινε ούτε την κατάργηση του άρθρου 86 ούτε την κατάργηση της βουλευτικής ασυλίας.

Πώς ψηφίστηκε

Σκέψεις για τη σχετική συνταγματική πρόβλεψη είχαν διατυπωθεί σχεδόν πριν από έναν αιώνα. Επανήλθαν ενόψει της αναθεώρησης του Συντάγματος του 1975 από το ΠΑΣΟΚ και την Ένωση Κέντρου-Νέων Δυνάμεων. Η πρόταση επανήλθε, ενόψει της αναθεώρησης του 2001, από τα κόμματα της Αριστεράς (ΚΚΕ και Συνασπισμός), χωρίς η προσπάθεια να ευοδωθεί. Το 2006, ενόψει της τρίτης αναθεώρησης του 2008, το ΠΑΣΟΚ, ως αξιωματική αντιπολίτευση κατέθεσε πρόταση, όμως απορρίφθηκε. Ο ΣΥΡΙΖΑ επανήλθε στην τελευταία αναθεώρηση και μετά τις εκλογές του 2019, ο ΣΥΡΙΖΑ, ως αξιωματική αντιπολίτευση ακολούθησε την ίδια πρόταση.

Η Νέα Δημοκρατία ήταν επισήμως αρνητική τελικώς όμως με παρέμβαση του Κυρ. Μητσοτάκη άλλαξε απόφαση και αποδέχτηκε την πρόταση της αντιπολίτευσης.