Πόσο μεγάλη είναι η πιθανότητα να επιστρέψει κανείς ένα πορτοφόλι που θα βρει στον δρόμο του; Όσα περισσότερα χρήματα αυτό έχει, τόσο πιθανότερο είναι ότι αυτός που θα το βρει, θα φανεί τίμιος, σύμφωνα με μια νέα πρωτότυπη διεθνή έρευνα, την πρώτη του είδους της.

Οι Αμερικανοί και Ελβετοί ερευνητές αποδίδουν το μάλλον απρόσμενο εύρημα στο ότι όσο αυξάνει το ποσό στο πορτοφόλι, τόσο αυξάνεται το ψυχολογικό κόστος για αυτόν που θα το βρει, αν δεν επιδείξει τιμιότητα, με συνέπεια να υποστεί μεγαλύτερο πλήγμα η εικόνα που ο ίδιος έχει για τον εαυτό του.

Η κλασική οικονομική θεωρία προβλέπει ότι οι άνθρωποι -ως πρωτίστως ορθολογικά (δηλαδή ωφελιμιστικά) και όχι ηθικά όντα- θα κρατήσουν ένα χαμένο πορτοφόλι και μάλιστα όσο μεγαλύτερη είναι η αξία του λόγω των χρημάτων που περιέχει, τόσο μεγαλύτερο είναι και το οικονομικό κίνητρο για να μην το επιστρέψουν. Όμως η νέα έρευνα έρχεται να δείξει ότι στην πραγματικότητα ο μέσος άνθρωπος δεν λειτουργεί έτσι.

Οι επιστήμονες από τα πανεπιστήμια της Ζυρίχης, του Μίσιγκαν και της Γιούτα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science», πραγματοποίησαν ένα τεράστιο πείραμα με -υποτίθεται- χαμένα πορτοφόλια σε 355 πόλεις 40 χωρών, μεταξύ των οποίων αρκετές πόλεις της Ελλάδας. Οι ερευνητές παρέδωσαν 17.303 «χαμένα» πορτοφόλια (με διαφορετικά ποσά χρημάτων, από μηδενικά έως 94 δολάρια) σε ρεσεψιόν ξενοδοχείων, τράπεζες, μουσεία, θέατρα, ταχυδρομεία, αστυνομικά τμήματα κ.α. Κάθε πορτοφόλι περιείχε μια κάρτα με τα στοιχεία του ιδιοκτήτη ή το e-mail του, καθώς και μια λίστα με ψώνια (για να είναι πιο αληθοφανής η απώλεια).

Οι ερευνητές μελέτησαν κατά πόσο ειδοποιήθηκαν οι ιδιοκτήτες των πορτοφολιών (στην πραγματικότητα οι ίδιοι οι ερευνητές) για να τα παραλάβουν ή τα πορτοφόλια κατακρατήθηκαν και ποτέ δεν επιστράφηκαν. Τα ποσοστά τιμιότητας διαφέρουν πολύ από χώρα σε χώρα, αλλά η βασική διαπίστωση με σχεδόν παγκόσμια ισχύ (στις 38 από τις 40 χώρες όπου έγινε το πείραμα) είναι ότι πορτοφόλια με μικροποσά είναι ευκολότερο να μην επιστραφούν ποτέ, αντίθετα όσα περιέχουν πολλά χρήματα, είναι πιθανότερο να ξαναγυρίσουν στην τσέπη του ιδιοκτήτη. Σε διεθνές επίπεδο, οι μισοί άνθρωποι (51%) στους οποίους παραδόθηκε ένα χαμένο πορτοφόλι με μικροποσό χρημάτων, το επέστρεψαν, ενώ όταν το πορτοφόλι περιείχε περισσότερα χρήματα, τότε σχεδόν τρεις στους τέσσερις (72%) το επέστρεψαν.

Πορτοφόλια με χρήματα (ανεξαρτήτως ποσού) και κλειδιά είναι πιθανότερο να επιστραφούν από ό,τι πορτοφόλια με μόνο χρήματα αλλά χωρίς κλειδιά. Αυτό επιβεβαιώνει ότι πολλοί άνθρωποι είναι τίμιοι όχι μόνο για την αυτο-εικόνα τους, αλλά επειδή νοιάζονται και για τους άλλους, καθώς ένα κλειδί έχει αξία μόνο για τον κάτοχο του και όχι γι’ αυτόν που το βρίσκει (εκτός και εάν μπει στον πειρασμό να κλέψει το σπίτι του ιδιοκτήτη…).

Σε χώρες όπως η Ελβετία, η Νορβηγία, η Ολλανδία, η Δανία και η Σουηδία επιστράφηκαν στους «ιδιοκτήτες» το 70% ως 85% των πορτοφολιών, έναντι ποσοστού μόνο 8% ως 20% σε χώρες όπως η Κίνα, το Περού, το Καζακστάν και η Κένυα.

Στην Ελλάδα

Η Ελλάδα βρίσκεται κάπου στη μέση με ποσοστό κοντά στο 55%, όσον αφορά την επιστροφή πορτοφολιών με χρήματα και λίγο κάτω από 40% χωρίς χρήματα. Με άλλα λόγια στη χώρα μας, υπάρχει τουλάχιστον μία στις δύο πιθανότητες να επιστραφεί σε κάποιον το χαμένο πορτοφόλι με χρήματα.

Οι Ελβετοί είναι οι πιο τίμιοι, όσον αφορά την επιστροφή πορτοφολιών που δεν περιέχουν καθόλου χρήματα, αλλά μόνο κλειδιά ή άλλα αντικείμενα. Οι Δανοί, οι Σουηδοί και οι Νεοζηλανδοί είναι οι πιο τίμιοι στην επιστροφή πορτοφολιών με μεγάλα ποσά χρημάτων. Περιέργως, πορτοφόλια που παραδόθηκαν στο Βατικανό (στυλοβάτη της ηθικής), ποτέ δεν επιστράφηκαν…

Τέσσερις παράγοντες παίζουν ρόλο στο αν θα επιστραφεί ένα πορτοφόλι: πόσα χρήματα περιέχει, πόση προσπάθεια πρέπει να κανείς για να βρει τον ιδιοκτήτη του, πόσο αλτρουιστικά θα σκεφτεί κανείς για τον ιδιοκτήτη του, καθώς και πόσο μεγάλο θα είναι το ψυχολογικό κόστος της έλλειψης τιμιότητας γι’ αυτόν κρατά το χαμένο πορτοφόλι (καθώς κάτι τέτοιο θεωρείται κλοπή στα μάτια πολλών ανθρώπων).

«Οι άνθρωποι θέλουν να βλέπουν τους εαυτούς τους ως τίμια πρόσωπα και όχι ως κλέφτες. Το να κρατήσουν ένα πορτοφόλι, σημαίνει ότι πρέπει να αναπροσαρμόσουν την εικόνα του εαυτού τους, κάτι που έχει ψυχολογικό κόστος», δήλωσε ο καθηγητής Μισέλ Μαρεσάλ του Τμήματος Οικονομικών του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης.

«Λανθασμένα υποθέτουμε ότι οι συνάνθρωποι μας είναι εγωιστές. Στην πραγματικότητα η αυτο-εικόνα τους ως τίμια πρόσωπα είναι πιο σημαντική γι’ αυτούς από ό,τι ένα βραχυπρόθεσμο οικονομικό κέρδος», δήλωσε ο επίκουρος καθηγητής ‘Αλεν Κον του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν. «Η τιμιότητα, που συχνά έρχεται σε σύγκρουση με το ατομικό συμφέρον, είναι σημαντική για την οικονομική ανάπτυξη γενικότερα για το πώς λειτουργεί μια κοινωνία σχεδόν σε όλες τις σχέσεις της», πρόσθεσε.