Η έννοια της ευτυχίας έχει απασχολήσει μεγάλους στοχαστές, φιλοσόφους, επιστήμονες και καλλιτέχνες ανά τους αιώνες. Παρότι όλοι οι άνθρωποι θέλουν να είναι ευτυχισμένοι, ευτυχία δεν σημαίνει το ίδιο για όλους. «Φαίνεται ότι η ευτυχία είναι τελικά μια προσωπική υπόθεση και όχι αποτέλεσμα συγκεκριμένων καταστάσεων ή τύχης. Ο τρόπος δηλαδή που σκεφτόμαστε, νιώθουμε και ενεργούμε στις καταστάσεις που βρισκόμαστε θα επηρεάσει την ευτυχία μας και όχι οι καταστάσεις καθεαυτές» επισημαίνει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ευτυχίας (20 Μαρτίου) η ψυχολόγος -ψυχοθεραπεύτρια Άννα Καλυμνιού. Παράλληλα εξηγεί γιατί κάποιοι άνθρωποι δυσκολεύονται να είναι ευτυχισμένοι και «αποκαλύπτει» τα μυστικά των ευτυχισμένων ανθρώπων, υπενθυμίζοντας ότι «Το κυνήγι της ευτυχίας δεν είναι μόνο δικαίωμά μας, είναι υποχρέωσή μας».
Υπάρχει σαφής και καθολικά αποδεκτός ορισμός για την ευτυχία;
Παρότι όλοι χρησιμοποιούμε την έννοια της ευτυχίας, δεν υπάρχει ένας σαφής καθολικά αποδεκτός ορισμός που να προσδιορίζει αυτή την έννοια. Οι περισσότερες ψυχολογικές έρευνες για την ευτυχία έχουν εξετάσει δύο διαφορετικές όψεις: τον ηδονισμό και την ευδαιμονία. Ο ηδονισμός αφορά στο πώς εκτιμάμε την ποιότητα της ζωής μας, πόση ικανοποίηση και ευχαρίστηση αντλούμε από αυτήν. Η ευδαιμονία αφορά στη βέλτιστη ανάπτυξη των δυνατοτήτων μας, που συνεπάγεται την ευημερία μας.
Παρότι όλοι επιζητούμε την ευτυχία, τι είναι αυτό που μπορεί να μας δυσκολεύει στο να είμαστε ευτυχισμένοι;
Αν ζητήσουμε από δέκα διαφορετικούς ανθρώπους να μας πουν ποια πράγματα στη ζωή θα τους έκαναν ευτυχισμένους, το πιθανότερο είναι να έχουμε κάποιες διαφορετικές απαντήσεις. Ωστόσο, μέσα σε αυτές τις απαντήσεις θα υπάρχουν κάποιοι κοινοί παράγοντες οι οποίοι φαίνεται να διαμορφώνονται κοινωνικά και πολιτισμικά.
Αν σκεφτούμε τον εαυτό μας όταν ήμασταν παιδιά, μπορεί να θυμηθούμε πόση ικανοποίηση νιώθαμε όταν τρώγαμε το αγαπημένο μας παγωτό, ή όταν παίζαμε το αγαπημένο μας παιχνίδι στη γειτονιά… Ξεκινώντας το σχολείο, μαθαίνουμε να επενδύουμε σε συγκεκριμένους τομείς, για τους οποίους θεωρούμε ότι αν πετύχουμε θα είμαστε ευτυχισμένοι – στην παιδική ηλικία αυτό μπορεί να σημαίνει ότι για να έχω την αγάπη και το θαυμασμό των γονιών μου και άρα να νιώθω και εγώ χαρούμενος, πρέπει να έχω καλούς βαθμούς στο σχολείο, αριστεία, πτυχία, διπλώματα.
Σταδιακά μαθαίνουμε ότι συγκεκριμένα επιτεύγματα της ενήλικης ζωής, όπως ο γάμος, τα παιδιά, ένα επάγγελμα με ψηλό κοινωνικό στάτους, ο πλούτος θα μας κάνουν ευτυχισμένους για πάντα και ότι συγκεκριμένες αποτυχίες της ενήλικης ζωής, όπως για παράδειγμα ένα διαζύγιο ή μία απόλυση θα μας κάνουν δυστυχισμένους. Μερικές τέτοιες πεποιθήσεις είναι: «θα γίνω ευτυχισμένος όταν βρω το επάγγελμα των ονείρων μου», «για να γίνω ευτυχισμένος χρειάζομαι έναν σύντροφο», «θα είμαι ευτυχισμένος όταν γίνω πλούσιος», «αν χωρίσω, δε θα είμαι ποτέ πια ευτυχισμένος».
Πόσο ευτυχισμένοι νιώθουμε τελικά όταν βρεθούμε σε αυτές τις καταστάσεις; και αν νιώθουμε ευτυχισμένοι, πόσο διαρκεί; Από την άλλη τι γίνεται αν δε βρεθούμε σε αυτές τις καταστάσεις; Θα είμαστε δυστυχισμένοι; Φαίνεται ότι αυτές οι πεποιθήσεις μας για την ευτυχία τείνουν να έχουν ένα χαρακτήρα τόσο άκαμπτο και απόλυτο, συχνά δεν είναι ρεαλιστικές και εγκλωβιζόμαστε μέσα σε αυτές. Φαίνεται επίσης από τα παραδείγματα αυτά, ότι μεταθέτουμε την ευτυχία στο μέλλον. Τί γίνεται όμως στο εδώ και τώρα;
Τελικά υπάρχει κάποια συνταγή για την ευτυχία;
Φαίνεται ότι η ευτυχία είναι τελικά μία προσωπική υπόθεση και όχι αποτέλεσμα συγκεκριμένων καταστάσεων ή τύχης. Ο τρόπος δηλαδή που σκεφτόμαστε, νιώθουμε και ενεργούμε στις καταστάσεις που βρισκόμαστε θα επηρεάσει την ευτυχία μας και όχι οι καταστάσεις καθ αυτές.
Ας δούμε λοιπόν είναι κάποια μυστικά της συνταγής των ευτυχισμένων ανθρώπων:
-Αναλογίζονται τα θετικά πράγματα που έχουν στη ζωή τους (την υγεία, τους φίλους μας, το φαγητό, αυτά που έχουμε καταφέρει ως τώρα) και νιώθουν ευγνώμονες γι’ αυτά. Πράγματι, όταν νιώθουμε ευγνώμονες στο παρόν, δε χρειαζόμαστε κανένα συγκεκριμένο γεγονός για να μας κάνει ευτυχισμένους.
-Επιτρέπουν στον εαυτό μας να είναι ανθρώπινος, αποδέχονται δηλαδή και τα αρνητικά τους συναισθήματα όπως το θυμό, το φόβο, τη θλίψη, τα οποία είναι αναπόφευκτα και συνυφασμένα με τις δυσκολίες στη ζωή.
-Επιτρέπουν στον εαυτό τους να χαίρεται. Όσο παράδοξο και αν ακούγεται, αρκετοί άνθρωποι φοβούνται να νιώσουν τη χαρά ή τη θεωρούν σαν κάτι απαγορευμένο. Σκεφτείτε για παράδειγμα την περίπτωση που ύστερα από ένα πετυχημένο αστείο και πολύ γέλιο, κάποιος στην παρέα λέει: «Σε καλό να μας βγει»! Φαίνεται ότι κάποιες κοινωνικές και οικογενειακές προσταγές, όπως επίσης ο θρησκευτικός πουριτανισμός συχνά «σκοτώνουν» την εγγενή μας δυνατότητα για χαρά.
-Μπορούν να κάνουν «παύσεις» και να απολαμβάνουν μικρές καθημερινές στιγμές χαράς, όπως το χαμόγελο του παιδιού τους, ή τη ζεστή αγκαλιά του/της συντρόφου τους. Αντίστοιχα, εστιάζουν την προσοχή τους και να βιώνουν συνειδητά με όλο τους το «είναι» πράγματα που τους αρέσουν, όπως το άκουσμα ενός αγαπημένου τραγουδιού, ένας περίπατος δίπλα στη θάλασσα, το διάβασμα ενός βιβλίου, το να φάνε ένα αγαπημένο φαγητό.
-Συνειδητοποιούν τις προσωπικές ανάγκες και επιθυμίες τους και θέτουν αντίστοιχους στόχους, τόσο μακροπρόθεσμους, όσο και βραχυπρόθεσμους, καθημερινούς.
-Απλοποιούν τη ζωή τους και δε βομβαρδίζουν το πρόγραμμά τους με πολλές δραστηριότητες σε λίγο χρόνο.
-Έχουν φυσική δραστηριότητα στην καθημερινότητα τους. Έχει βρεθεί ότι η γυμναστική επιδρά στη μείωση του στρες, της κατάθλιψης, στην ενίσχυση της αυτοπεποίθησης, στη βελτίωση του ύπνου, στη συγκέντρωση , στην τόνωση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Το ευχάριστο, είναι ότι μπορούμε όλοι να νιώσουμε την ευτυχία, μιας και οι περισσότεροι παράγοντες που σχετίζονται με αυτήν βρίσκονται υπό τον έλεγχό μας. Και όπως έλεγε ο Γουίλ Σμιθ στην ταινία «The Pursuit of Happiness»: «Το κυνήγι της ευτυχίας δεν είναι μόνο δικαίωμά μας, είναι υποχρέωσή μας».
