Μετά από μαραθώνιες διαπραγματεύσεις οι υπουργοί Ενέργειας της ΕΕ έδωσαν τα χέρια για ένα πλαφόν στο φυσικό αέριο που ορίστηκε στα 180 ευρώ και θα εφαρμοστεί από τον Φεβρουάριο του 2023.

Πρόκειται αναμφίβολα για ένα πολύπλοκο μηχανισμό που στόχο έχει να μην καταγραφούν ξανά υπερβολικά υψηλές τιμές αλλά ταυτόχρονα οι χώρες που εμπορεύονται φυσικό αέριο να μην παγώσουν τις πωλήσεις.

Ο «λευκός καπνός» που βγήκε από τις Βρυξέλλες αφήνει ικανοποιημένους τους Ευρωπαίους αλλά είναι κόκκινο πανί για τη Μόσχα που μιλά ευθέως για απαράδεκτο μέτρο. Είναι η πρώτη αντίδραση του Κρεμλίνου και πλέον αυτό που έχει σημασία είναι αν η Ρωσία λάβει κάποιο μέτρο ως απάντηση.

Έβγαλαν τις… σαμπάνιες από το ψυγείο

Έπρεπε να φυλάξουν τη σαμπάνια στο ψυγείο την περασμένη εβδομάδα, αλλά αυτή τη φορά μπορούν τελικά να την ανοίξουν: οι Ευρωπαίοι υπουργοί Ενέργειας, που συνεδρίασαν στις Βρυξέλλες, κατέληξαν σε συμφωνία για το πλαφόν της τιμής του φυσικού αερίου.

«Πετύχαμε αυτή την αδύνατη αποστολή, η οποία ωστόσο είναι απαραίτητη για την προστασία των επιχειρήσεων και των πολιτών», είπε ο εν ενεργεία πρόεδρος του Συμβουλίου, ο Τσέχος υπουργός Jozef Sikela.

Ποιο ήταν το θέμα; Να πετύχουν, συνοψίζοντας τις συζητήσεις που κράτησαν μήνες, τον τετραγωνισμό του κύκλου, αποτρέποντας την εκ νέου εκτίναξη των τιμών του φυσικού αερίου, όπως συνέβη τους τελευταίους μήνες και ιδίως το φετινό καλοκαίρι, χωρίς επίσης, επιβάλλοντας ένα υπερβολικά περιοριστικό ανώτατο όριο σε αυτές, να αποκλείσει τα ευρωπαϊκά κράτη από μια παγκοσμιοποιημένη αγορά, την οποία θα χρειάζονται ακόμη από την άνοιξη, όταν θα είναι και πάλι απαραίτητο να αρχίσουν να δημιουργούν αποθέματα για τον χειμώνα.

Ο μηχανισμός που εμπνεύστηκαν είναι, όπως αναμενόταν, σχετικά πολύπλοκος, αποτέλεσμα ενός αναπόφευκτου συμβιβασμού. Αλλά προφανώς θα πρέπει να καταστήσει δυνατή την επίτευξη ενός αποτελέσματος, όταν όλοι συμφωνούν ότι η αρχική εκδοχή της Επιτροπής, που προτάθηκε στα τέλη Νοεμβρίου, ήταν τόσο περιοριστική που θα ήταν αναποτελεσματική ακόμη και στο αποκορύφωμα, τον περασμένο Αύγουστο, όταν η τιμή έφτασε τα 350 ευρώ ανά MWh – ήταν λιγότερο από 100 ευρώ στις αρχές του έτους και κυμαίνεται γύρω στα 130 ευρώ τις τελευταίες ημέρες.

Πότε και πως ενεργοποιείται το πλαφόν

Ο «μηχανισμός διόρθωσης της αγοράς» (MCM), προβλέπει ένα ανώτατο όριο τιμών στα 180 ευρώ, αλλά θα ενεργοποιηθεί μόνο προσωρινά και υπό την προϋπόθεση της τήρησης δύο προϋποθέσεων: μια τιμή αερίου υψηλότερη από 180 ευρώ στην αγορά αναφοράς (TTF) για τρεις συνεχόμενες ημέρες, καθώς και μια διαφορά, κατά τη διάρκεια των ίδιων τριών ημερών, άνω των 35 ευρώ με την τιμή στις παγκόσμιες αγορές για το φυσικό αέριο LNG (το υγροποιημένο αέριο που η ΕΕ εισάγει τώρα μαζικά με πλοία για να συμπληρώσει το ρωσικό αέριο που παραδιδόταν με αγωγούς).

Μόλις ενεργοποιηθεί, ο μηχανισμός θα ισχύει για μια περίοδο 20 ημερών, αλλά θα απενεργοποιείται αυτόματα, ιδίως εάν η Επιτροπή επικαλεστεί έκτακτο λόγο εξαιτίας της απειλής του εφοδιασμού, ώστε να δοθούν δεσμεύσεις στα κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, τα οποία ανησυχούσαν κυρίως για τον κίνδυνο να βγει η Ευρωπαϊκή Ένωση από την αγορά.

Ένας αερόσακος που «ελπίζουμε να μην ενεργοποιηθεί»

«Από την αρχή επιδιώξαμε τον ίδιο στόχο: τον έλεγχο των τιμών με ταυτόχρονη διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού. Σήμερα, τον πετύχαμε», δηλώνει η Tinne Van der Straeten, ομοσπονδιακή υπουργός Ενέργειας, η οποία υπενθυμίζει ότι το Βέλγιο έχει επικαλεστεί εδώ και μήνες υπέρ αυτού του ανώτατου ορίου, μαζί με άλλα κράτη μέλη όπως η Ιταλία, η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πολωνία, για να «προστατεύσει τις οικογένειες και τις επιχειρήσεις από τις ασυνήθιστα υψηλές και ασταθείς τιμές της ενέργειας και του φυσικού αερίου».

Σύμφωνα με τη LeSoir ο στόχος, όπως επισημαίνει, είναι ο μηχανισμός αυτός … να μην ενεργοποιηθεί. «Πρέπει να είναι σαφές ότι παραμένει το έσχατο μέτρο ασφαλείας και ότι δεν μπορεί να είναι η μόνη απάντηση στις υψηλές τιμές της ενέργειας», συνεχίζει ο υπουργός. «Ο ρόλος του μηχανισμού είναι να παρεμβαίνει όταν οι τιμές του φυσικού αερίου φτάνουν σε παράλογα επίπεδα. Επομένως, λειτουργεί όπως ο αερόσακος σε ένα αυτοκίνητο, ο οποίος υπάρχει μόνο για να μας προστατεύει σε περίπτωση ατυχήματος».

Παράλληλα, προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια του εφοδιασμού, οι υπουργοί αποφάσισαν επίσης να οργανώσουν ομαδικές αγορές για να γεμίσουν τα αποθέματα φυσικού αερίου τον επόμενο χειμώνα. «Συνεργαζόμενοι, μπορούμε να ενώσουμε τις δυνάμεις μας για να διαπραγματευτούμε χαμηλότερες τιμές. Ενεργούμε επίσης για να επιταχύνουμε την ενεργειακή μετάβαση με ταχύτερες διαδικασίες αδειοδότησης. Με τα απαραίτητα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, θα είμαστε έτοιμοι για τον επόμενο χειμώνα και θα ξεπεράσουμε μαζί την ενεργειακή κρίση», διαβεβαιώνει ο υπουργός.

Οπότε, είναι επαναστατικός, αυτός ο μηχανισμός; Για τον Bertrand Candelon, καθηγητή στη Σχολή Διοίκησης της Louvain (UCLouvain), «είναι πάνω απ’ όλα ένα μήνυμα που στέλνεται στις αγορές, το οποίο τους δείχνει ότι υπάρχουν όρια που δεν πρέπει να ξεπεραστούν».

Χωρίς να σχολιάζει το επίπεδο που έχει οριστεί, πιστεύει ότι η σημασία αυτού του σήματος δεν πρέπει να παραβλέπεται. «Έπρεπε να είναι επαρκώς αξιόπιστο για να μπορεί ενδεχομένως να ενεργοποιηθεί, αλλά και να μην οριστεί σε επίπεδο τέτοιο ώστε οι πωλητές φυσικού αερίου να έχουν απομακρυνθεί από την ευρωπαϊκή αγορά, με κίνδυνο να διαταραχθεί ο εφοδιασμός, κάτι που δεν ήταν ο επιδιωκόμενος σκοπός».

Στα κάγκελα η Μόσχα: «Είναι απαράδεκτο»

Την έντονη αντίδραση της Ρωσίας προκάλεσε η απόφαση των υπουργών Ενέργειας της ΕΕ να επιβάλουν πλαφόν στις τιμές χονδρικής πώλησης φυσικού αερίου με τη Μόσχα να χαρακτηρίζει το μέτρο «απαράδεκτο».

Ειδικότερα, το Κρεμλίνο χαρακτήρισε τη Δευτέρα (19/12) ως «απαράδεκτο» το ανώτατο όριο στις τιμές χονδρικής πώλησης φυσικού αερίου που συμφωνήθηκε από τους υπουργούς ενέργειας της ΕΕ που συναντήθηκαν στις Βρυξέλλες.

«Πρόκειται για παραβίαση της διαδικασίας της αγοράς για τη διαμόρφωση των τιμών», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, όπως αναφέρουν ρωσικά πρακτορεία ειδήσεων. «Οποιαδήποτε αναφορά σε «ανώτατο όριο» (στις τιμές) είναι απαράδεκτη», επέμεινε.

Σημειώνεται πως ο Βλαντιμίρ Πούτιν που συναντήθηκε με το Λευκορώσο ηγέτη, Αλεξάντερ Λουκασένκο χαιρέτισε μια σχέση μεταξύ «στενότερων συμμάχων και στρατηγικών εταίρων… που τους ενώνει μια κοινή ιστορία και πνευματικές αξίες».

«Μαζί αντιστεκόμαστε στις κυρώσεις από μη φιλικές χώρες», είπε ο Πούτιν, «και το κάνουμε αυτό με αρκετή αυτοπεποίθηση και αποτελεσματικότητα».