«Νησί της απελπισίας». Ετσι χαρακτηρίζουν οι New York Times τη Λέσβο μετά από ρεπορτάζ-γροθιά στο στομάχι της Ιλιάνα Μάγκρα και του φωτορεπόρτερ Μαουρίσιο Λίμα, στο κέντρο υποδοχής μεταναστών στη Μόρια.
Στον χώρο αυτό που κατασκευάστηκε για 2.500 ανθρώπους υποχρεώνονται να ζουν περισσότεροι από 5.500 άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Με αφορμή τη συμπλήρωση δύο ετών από τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας η δημοσιογράφος σημειώνει ότι «χιλιάδες μετανάστες παραμένουν εγκλωβισμένοι στη Λέσβο, απρόθυμοι να επιστρέψουν στις χώρες από τις οποίες ήρθαν, ανήμποροι να προχωρήσουν μπροστά, προς την ευκαιρία την οποία ήλπιζαν να βρουν στην Ευρώπη».
Η περιγραφή της κατάστασης είναι ένα χαστούκι για τις συνθήκες που επικρατούν εκεί. «Η βροχή τρέχει μέσα στις σκηνές, υπάρχει έλλειψη ηλεκτρικού ρεύματος και ζεστού νερού ακόμα και το χειμώνα. Οι τουαλέτες είναι γεμάτες με περιττώματα. Το άσχημο φαγητό συχνά τελειώνει. Οι ουρές -για τα πάντα- είναι ατελείωτες. Συνεχώς ξεσπούν καβγάδες. Η βία, οι κλοπές και οι βιασμοί είναι μια καθημερινή απειλή».
«Ακόμα κι αν είσαι υγιής, στη Μόρια θα αποκτήσεις κάποιο πρόβλημα. Δεν είναι χώρος για να βάζεις ανθρώπους. Η αστυνομία δεν μπορεί να ελέγξει την κατάσταση» λέει ο 27χρονος Αμίρ Αλί από το Αφγανιστάν.
Οι τυχεροί που έγινε αποδεκτό το αίτημά τους για χορήγηση ασύλου μεταφέρονται συχνά στην ηπειρωτική Ελλάδα. Εκείνοι που απορρίφθηκαν τα αιτήματά τους στέλνονται πίσω στην Τουρκία στο πλαίσιο της συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά καμία απ’ τις δύο χώρες δεν έχει, όπως φαίνεται, κίνητρο για να τους υποδεχθεί.
Οι Ελληνικές Αρχές προωθούν αργά τις υποθέσεις τους, καθώς οι αιτούντες άσυλο ζουν σε αναμονή, εγκλωβισμένοι σε συνθήκες τόσο αξιοθρήνητες που ο Πάπας Φραγκίσκος τις παρομοίασε με στρατόπεδο συγκέντρωσης».
«Η Μόρια είναι το πιο πυκνοκατοικημένο μέρος στον κόσμο αν υπολογίσεις όσους ζουν ανά τετραγωνικό μέτρο» λέει ο διευθυντής του κέντρου. Η αυτοψία που έκανε η ανταποκρίτρια της αμερικανικής εφημερίδας είναι συγκλονιστική: «Η βροχή διαπερνά τις σκηνές κι υπάρχει έλλειψη ηλεκτρικού ρεύματος και ζεστού νερού στους λουτήρες, ακόμη και το χειμώνα. Τα αποχωρητήρια και οι ντουζιέρες είναι γεμάτα ακαθαρσίες. Η τροφή, όσο άσχημη κι αν είναι, συχνά τελειώνει. Οι ουρές -για τα πάντα- είναι ατελείωτες. Συχνά ξεσπούν καβγάδες. Η βία, οι κλοπές κι οι βιασμοί είναι διαρκείς απειλές.
Μερικές φορές οι άνδρες κόβουν ξύλα κι ανάβουν φωτιές στα αντίσκηνά τους προσπαθώντας να ζεσταθούν, πράγμα που έχει προκαλέσει δυστυχήματα και τρεις νεκρούς πέρυσι στη Μόρια. (…)
Πολλοί από τους κρατούμενους παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στις πατρίδες τους μέσω των social media, αρκετοί Σύριοι διαδήλωσαν πρόσφατα κατά της πολιορκίας και των βομβαρδισμών από τις δυνάμεις του Άσαντ στην ανατολική Γούτα. Αρκετοι εξ’ αυτών βίωσαν τις φρικαλεότητες του «Ισλαμικού Κράτους», απ’ τις οποίες προσπάθησαν να ξεφύγουν, αλλά η ζωή στη Μόρια ανοίγει νέα τραύματα στον ψυχισμό τους, λέει η εφημερίδα, αναφέροντας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την περίπτωση του 26χροου Σαμίρ Αλχάμπρ, ενός μηχανικού από το Ιράκ, που είδε τους τζιχαντιστές να εκτελούν εν ψυχρώ μπροστά του τον πατέρα και τον αδελφό του:
«Η αίσθηση της μόνιμης ανασφάλειας άρχισε να επηρεάζει τα νεύρα του. Φοβούμενος για την ψυχική του υγεία αποτάνθηκε στο γιατρό του καταυλισμού. Τα χαρτιά που μας έδειξε στα ελληνικά καταγράφουν τα συμπτώματά του: ευερεθιστότητα, επίμονε αναμνήσεις τραυματικών γεγονότων, ακουστικές ψευδαισθήσεις, αϋπνία, εφιάλτες, διαταραχή προσοχής-μνήμης, κοινωνική απομόνωση, τάσεις αυτοκτονίας και μια απόπειρα αυτοκτονίας. Η διάγνωση: απροσδιόριστη ψυχωτική διαταραχή, μετατραυματικό στρες».
Οι New York Times στέκονται και στην περίπτωση μιας 30χρονης Αφγανής, η οποία τό ‘σκασε πριν από ενάμιση χρόνο απ’ το σπίτι της, όπου απειλούσε να τη σκοτώσει ο άνδρας της και φθάνοντας στην Τουρκία την πούλησαν σ’ ένα δουλέμπορο, που την κρατούσε κλεισμένη σε σκοτεινό δωμάτιο, χωρίς τροφή επί μία εβδομάδα και τη βίαζε καθημερινά. «Όταν έφθασε τελικά στη Μόρια τα πράγματα έγιναν χειρότερα. “Ήθελα να αυτοκτονήσω όταν είδα την κατάσταση”, είπε. Στην αρχή δεν υπήρχε χώρος για’ αυτή στους κατάμεστους τομείς που διαχωρίζουν τις γυναίκες από τους άνδρες και αναγκάστηκε να κοιμάται σε μεικτό αντίσκηνο. Μια νύχτα χάθηκε μέσα στο σκοτάδι και βρέθηκε στο δάσος της Μόρια. Ένας άνδρας την άρπαξε και τη βίασε. Η γυναίκα πήγε στην αστυνομία, κατέθεσε μήνυση, αλλά την έστειλαν πίσω στη Μόρια…»
«Πρέπει να αυξήσουμε τη ροή των προσφύγων από την Ελλάδα προς την Τουρκία και να μειώσουν τη ροή από την Τουρκία προς την Ελλάδα», δήλωσε στην εφημερίδα Έλληνας αξιωματούχος της ΕΕ.
Όμως, όπως διαπιστώνει η ανταποκρίτρια Ιλιάνα Μάγκρα, η επαναπροώθηση προσφύγων δεν λειτουργεί: μόνον 64 εστάλησαν πίσω στην Τουρκία από τον Ιανουάριο, ενώ έφθασαν 2.698 στο νησί των 86.000 κατοίκων. «Κι οι αριθμοί των αφίξεων αναμένεται να αυξηθούν καθώς ζεσταίνει ο καιρός. Με την αργή εξέταση των υποθέσεων μειώνεται κάπως ο πληθυσμός στους καταυλισμούς, αλλά το ρεύμα των νέων αφίξεων τους ξαναγεμίζει…»
