Τα στοιχεία του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας (ILO) είναι απογοητευτικά: σήμερα υπάρχουν 75 εκατ. νέοι άνεργοι, κατά 4 εκατ. περισσότεροι σε σχέση με το 2007, όταν ξεκίνησε η πιστωτική κρίση. Το χειρότερο είναι το ότι η ανεργία θα αυξάνεται με ταχύτατους ρυθμούς τουλάχιστον έως το 2016. Με λίγα λόγια, πρόκειται για μια «χαμένη γενιά», αφού η ανεργία αφήνει εκτός εργασίας νέους τουλάχιστον για 10 χρόνια. Αυτή θα είναι μια κρίσιμη δεκαετία για εκατομμύρια νέους, κυρίως στις ανεπτυγμένες οικονομίες και σε ευρωπαϊκές χώρες που πλήττονται από την κρίση χρέους: Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία.

Στην Ελλάδα, η εικόνα είναι θλιβερή, καθώς τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας εμφανίζονται στους νέους. Το συνολικό ποσοστό ανεργίας ήταν στα τέλη του 2011 στο 21,7%, όταν στις ηλικίες μέχρι 25 ετών ήταν 53,8% και μέχρι 35 ετών 29,1%.

Ανάχωμα στην ανεργία αποτελεί στην Ελλάδα και σε άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες το πτυχίο ή αλλιώς η τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αν και η κατάσταση έχει επιδεινωθεί, οι κάτοχοι τίτλων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν μικρότερα ποσοστά ανεργίας από ό,τι αυτοί της δευτεροβάθμιας ή της πρωτοβάθμιας.

Ωστόσο, τα ποσοστά ανεργίας στους πτυχιούχους σήμερα είναι αυτά που είχαν της πρωτοβάθμιας πριν από κάποια χρόνια.

Η τριτοβάθμια εκπαίδευση και γενικά τα πολλά πτυχία δεν φαίνεται να είναι το ίδιο «αποτελεσματικά» στις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Ο οικονομικός κύκλος εκεί δημιουργεί άλλες απαιτήσεις στην αγορά εργασίας, η οποία αναζητεί κυρίως τεχνίτες ή εξειδικευμένα στελέχη στους τομείς που αναπτύσσεται η εν λόγω οικονομία (π.χ. αγροτική παραγωγή, κατασκευές, ναυτιλία, μεταλλουργία), παρά, για παράδειγμα, πολλούς γιατρούς ή δικηγόρους.

Γενικά, όμως, όπως παρατηρεί το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO), η απορροφητικότητα στην αγορά εργασίας είναι υψηλότερη στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες.

Δύο στους δέκα θα μπορούσαν να δουλεύουν

Σύμφωνα με τη Eurostat, η Ελλάδα εμφάνιζε, διαχρονικά, μικρότερα ποσοστά «παγίδας ανεργίας». Tα τελευταία χρόνια, το ποσοστό αυτό από το επίπεδο του 60%, την περασμένη δεκαετία, αυξήθηκε στο 68% το 2010. Το ποσοστό αυτό μετράει τα οφέλη (φοροαπαλλαγές, επιδόματα κ.λπ.) σε σχέση με τον κατώτατο μισθό, τα οποία θα χαθούν εάν ο άνεργος επιστρέψει στην εργασία. Οσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό, τόσο μικρότερο κίνητρο υπάρχει για αναζήτηση εργασίας, δηλαδή τόσο μεγαλύτερη είναι η «παγίδα ανεργίας».

Εκτιμάται πως, αν δεν υπήρχαν αυτές οι «παγίδες», τότε τουλάχιστον ένας με δύο από τους δέκα σημερινούς άνεργους θα είχε δουλειά.

Πώς ξεπερνιούνται οι παγίδες; Ενας από τους μεγαλύτερους οργανισμούς στον κόσμο, η Manpower, επισημαίνει ότι η λύση βρίσκεται στις εξής λέξεις: «Ζητούνται νέοι με ενέργεια και όρεξη για καριέρα». Σε αυτήν τη φράση συνοψίζονται τα συμπεράσματα μελέτης την οποία προετοίμασε, ενόψει της έναρξης του Φόρουμ για την Απασχόληση των Νέων που διοργάνωσε το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO), στη Γενεύη.

Περί προσόντων

Αν και η Ελλάδα εμφανίζει από τα υψηλότερα ποσοστά πτυχιούχων και γενικά νέων με τυπικά προσόντα (ξένες γλώσσες, μεταπτυχιακές σπουδές κ.λπ.), οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να βρουν στελέχη που να καλύπτουν τις ανάγκες τους. Ενας παράγοντας είναι το ότι το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα δεν είναι προσανατολισμένο και δεν προσαρμόζεται στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας που θα διαμορφωθούν τις επόμενες δεκαετίες.

Με το πρόβλημα αυτό έρχονται αντιμέτωποι κάποιοι Ελληνες, οι οποίοι επέλεξαν να αναζητήσουν εργασία στο εξωτερικό. Οσοι βρέθηκαν να σπουδάζουν στο εξωτερικό απορροφούνται ευκολότερα, ενώ όσοι αποφάσισαν ξαφνικά να περάσουν εκτός συνόρων βρέθηκαν πολλές φορές αντιμέτωποι με υποψηφίους μικρότερης ηλικίας, με λιγότερα ίσως τυπικά προσόντα, αλλά με περισσότερη εργασιακή εμπειρία στον τομέα τους.

Πού υπάρχει ζήτηση

Αν ρίξουμε μια ματιά στα 10 επαγγέλματα με τη μεγαλύτερη ζήτηση στην Ελλάδα (και στο εξωτερικό), σύμφωνα με τη Manpower, θα δούμε γιατί υπάρχουν τόσοι χιλιάδες άνεργοι με πτυχία, μεταπτυχιακά και διδακτορικά.

Οι πρώτοι σε ζήτηση είναι οι τεχνικοί κάθε είδους. Ακολουθούν οι πωλητές και οι αντιπρόσωποι πωλήσεων – μεταπωλητές. Οσο και αν κορυφώνεται η κρίση, το τελευταίο τμήμα που θα κλείσει ή θα περικόψει μία επιχείρηση είναι εκείνο των πωλήσεων, διότι είναι αυτό που φέρνει το χρήμα. Πόσοι όμως θέλουν να γίνουν πωλητές;

Στην τρίτη θέση βρίσκονται τα εξειδικευμένα και έμπειρα στελέχη στον τομέα τους, για διάφορους κλάδους. Εδώ σημασία παίζει η εξειδίκευση και η εμπειρία και όχι τόσο πολύ ο κλάδος που έχει τη μεγαλύτερη ζήτηση. Τι πιθανότητες έχει ένας νέος σε αυτή την περίπτωση;

Στη συνέχεια, βρίσκονται οι μηχανικοί (κυρίως στο εξωτερικό) και οι εργάτες, ενώ στις τελευταίες θέσεις ως προς τη ζήτηση είναι τα διευθυντικά στελέχη, οι λογιστές, οι ειδικοί πληροφορικής, οι χειριστές μηχανημάτων και οι γραμματείς.